Skwer przy ul. Nowolipki 28

Autorzy: Łukasz Mieszkowski, Marcin Urbanek; inicjatorzy upamiętnienia: Społeczny Komitet Upamiętnienia Archiwum; partnerzy: Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych Stacja MURANÓW, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce

Inwestor: Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych Stacja Muranów, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce

Dwóch nastolatków Dawid Graber i Nachum Grzywacz oraz ich nauczyciel Izrael Lichtensztajn latem 1942 roku przy ulicy Nowolipki 68 (dziś Nowolipki 28) zakopali pierwszą część Archiwum Ringelbluma. Byli członkami grupy Oneg Szabat. Założył ją dr Emanuel Ringelblum. Do zadań tajnej organizacji należało wszechstronne dokumentowanie życia i śmierci polskich Żydów pod okupacją niemiecką. Druga część Archiwum Ringelbluma została zakopana w tym samym miejscu, prawdopodobnie w lutym 1943 roku. Twórcy Podziemnego Archiwum Getta Warszawy dali przykład jednego z największych świadectw cywilnego i intelektualnego oporu wobec barbarzyństwa Niemców w czasie II wojny światowej. Zbiór zawierający ponad 35 000 stron dokumentów znajduje się pod opieką Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce w depozycie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. W 1999 roku Archiwum zostało wpisane przez UNESCO na Listę „Pamięć Świata” jako zabytek światowego dziedzictwa

fot. Piotr Krajewski